Informacje:

Albumina to białko odpowiedzialne za utrzymanie objętości krwi krążącej. Odgrywa funkcję układu transportowego. Oznaczanie albumin jest wskazane, m.in. w diagnostyce niedożywienia, zaburzeń wchłaniania, zespołu nerczycowego, oparzeniach, przewlekłych chorób nerek i wątroby.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Na badanie najlepiej zgłosić się w godzinach porannych i być na czczo.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorośli: 3,5–5,5 g/dl

Informacje:

ALT występuje w wysokich stężeniach w wątrobie, natomiast w mniejszym stopniu w sercu, nerkach, mięśniach szkieletowych, trzustce, śledzionie i płucach. Podwyższony poziom ALT jest na ogół związany z degradacją czynnościową wątroby, spowodowaną marskością wątroby, wirusowym bądź toksycznym zapaleniem wątroby albo żółtaczką. Zazwyczaj poziom ALT jest wyższy niż AST w przebiegu leczenia wirusowego lub toksycznego zapalenia wątroby, jednakże większość pacjentów, u których stwierdzono przewlekłe zapalenie wątroby, poziom ALT jest generalnie niższy niż AST. Podwyższone poziomy ALT notuje się również w urazach oraz chorobach mięśni, niewydolności układu krążenia, udaru, niedotlenienia czy niedokrwienia mięśnia sercowego oraz choroby hemolitycznej.

Przygotowanie:

Zalecane pobieranie rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep – surowica / osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

mężczyźni ˂ 45 U/l
kobiety ˂ 34 U/l

Informacje:

AST w wysokich stężeniach jest powszechnie spotykany w sercu, wątrobie, mięśniach szkieletowych, nerkach oraz erytrocytach. Uszkodzenie lub choroba któregokolwiek z tych narządów, takich jak zawał mięśnia sercowego, wirusowe zapalenie wątroby, martwicę wątroby, marskość i dystrofia mięśni może prowadzić do podniesionych poziomów AST.

Przygotowanie:

Zalecane pobieranie rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep – surowica / osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

mężczyźni ˂ 35 U/l
kobiety ˂ 31 U/l

Informacje:

Wapń pełni wiele funkcji w organizmie. Nie tylko jest budulcem kości i zębów, ale też odpowiada za prawidłowe czynności nerwowo-mięśniowe i krzepnięcie krwi. Hiperkalcemia (podwyższone stężenie wapnia) może wystąpić u pacjentów z chorobą Pageta i z nadczynnością przytarczyc. Przyczynami hiperkalcemii w chorobach nowotworowych są zwiększenie resorpcji kości lub czynniki humoralne wytwarzane przez komórki guza. W krzywicy, celiakii, rozmiękczeniu kości lub po
chirurgicznej resekcji jelita cienkiego obserwujemy zmniejszone stężenie wapnia (hipokalcemię) w surowicy połączone z niskim stężeniem białka w osoczu.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

dorośli: 8,6 – 10,2 mg/dl

Informacje:

Białko ostrej fazy (CRP), jest białkiem produkowanym w wątrobie. Nieprawidłowe wysokie stężenia towarzyszą ostrym i przewlekłym stanom zapalnym, chorobom zakaźnym, martwicy tkanek, nowotworom. Ocena zmian stężenia CRP pomaga monitorować i ocenić skuteczności terapii przeciwzapalnej.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Materiałem do badania jest krew żylna, surowica. Pobiera się ją rano, w zależności od stanu klinicznego pacjenta.

Orientacyjne normy referencyjne:

0,00-10,00 mg/l

Informacje:

Estradiol jest wytwarzany w ciągu całego cyklu miesiączkowego u kobiet przez jajniki. Jest głównym estrogenem występującym u kobiet w okresie rozrodczym. Badany jest, aby ocenić funkcje jajników i monitorować rozwój pęcherzyków folikularnych. Stężenie estradiolu narasta regularnie w ciąży, osiągając najwyższą wartość w 40 tygodniu. Estradiol w niewielkich ilościach powstaje również u mężczyzn w jądrach. U mężczyzn jego stężenie wzrasta w przypadku występowania
niektórych guzów jąder czy ginekomastii (powiększenie gruczołów piersiowych). FSH (hormon folikulotropowy) to hormon przedniego płata przysadki mózgowej. U kobiet FSH odpowiada za rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graffa, pomaga w tworzeniu estradiolu i progesteronu. U mężczyzn FSH pełni funkcję w produkcji nasienia oraz białek, z którymi związane są hormony płciowe. Stężenie FSH oznacza się w diagnostyce: niepłodności u kobiet i mężczyzn, zaburzeń miesiączkowania, chorób przysadki mózgowej, chorób jajników, małej ilości plemników w nasieniu (oligospermii), chorób jąder, nieprawidłowego pokwitania u dzieci (przedwczesne, opóźnione), przedwczesnej menopauzy. U mężczyzn badanie poziomu FSH wykonuje się wg wskazań.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. W zależności od zaleceń lekarza należy poziom FSH i / lub Estradiolu wykonać w odpowiedniej fazie cyklu miesiączkowego kobiety (najwyższe stężenie Estradiolu jest w 2–3 dniu cyklu).

Orientacyjne normy referencyjne:

FSH
Kobiety: (poziom zależny jest od dnia cyklu miesiączkowego)
faza folikularna — poniżej 12 IU/l
podczas owulacji — od 20 do 90 IU/l
faza lutealna — poniżej 10 IU/l
menopauza — od 40 do 250 IU/l (po menopauzie stężenie
FSH ulega podwyższeniu)
ciąża — śladowe stężenie

Mężczyźni: od 4 do 25 IU/l

Poziom FSH zmienia się z wiekiem. Po urodzeniu jest wysoki, potem w 6. miesiącu życia u chłopców spada, natomiast u dziewcząt obniża się w wieku 1–2 lat. W 6–8 roku życia znów wzrasta, przed rozpoczęciem dojrzewania płciowego.

ESTRADIOL
Kobiety: (poziom zależny jest od dnia cyklu miesiączkowego)
faza folikularna — 84–970 pg/ml (0,3–3,5 nmol/l)
podczas owulacji — 13–330 pg/ml (0,48–1,17 nmol/l)
faza lutealna — 73–200 pg/ml (0,26–0,73 nmol/l)
menopauza — 11,2–42 pg/ml (0,04–0,15 nmol/l)

Mężczyźni: 11,2–50,4 pg/ml (0,04–0,18 nmol/l)

Informacje:

Żelazo występuje w osoczu w postaci kompleksu z białkiem transportowym, transferyną. W większości przypadków zarówno poziom żelaza jak i TIBC (tzw. zdolność wiązania żelaza z białkiem transportowym) ma dużą wartość diagnostyczną. Niskie wartości żelaza występują w przewlekłej utracie krwi, niedostatecznym spożyciu lub wchłanianiu żelaza i w stanach zwiększonego zapotrzebowania, np. w ciąży. Podwyższone wartości żelaza w surowicy obserwujemy w stanach niszczenia erytrocytów, nadmiernego wchłaniania żelaza lub zwiększonego uwalniania zapasów żelaza. Wzrost TIBC może wystąpić z powodu zwiększonej apotransferyny (np. chroniczny niedobór Fe) lub zwiększonego uwalniania ferrytyny oraz w martwicy wątroby. Obniżony poziom TIBC występuje w marskości wątroby i hemachromatozie z powodu niedoboru ferrytyny.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

kobiety: 50 – 170 μg/dl
mężczyźni: 65 – 175 μg/dl

Informacje:

Fosfor (P) to anion, którego większość, bo 85% całej zawartości fosforu w organizmie znajduje się w kościach. Ponadto większe ilości fosforu występują w zębach oraz w mięśniach. Badanie fosforu przydatne jest w diagnostyce chorób kości, a jego wartości uzależnione są od wieku. Fosforany są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni, układu nerwowego, płytek krwi oraz do wzrostu kości. Stanowią też jeden z buforów, regulując gospodarkę kwasowo-zasadową.

Przygotowanie:

Pobranie krwi z żyły łokciowej na czczo.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorośli: 0,9–1,6 mmol/l

Informacje:

Dokładny pomiar glukozy w płynach ustrojowych jest ważny w diagnozie i leczeniu cukrzycy, hipoglikemii (niskie stężenie glukozy), zaburzeń funkcji nadnerczy i rożnych innych chorób. Wysoki poziom glukozy (hiperglikemia) w surowicy można zaobserwować u pacjentów w przypadku cukrzycy, podczas ciężkiego stresu lub udaru mózgu. Obniżony poziom glukozy może być następstwem podawania insuliny, objawem guza insulinowego, skutkiem wrodzonych wad metabolizmu węglowodanów lub niejedzenia.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

glikemia na czczo:
dorosły 70–99 mg/dl
> 60 lat: 82 – 115 mg/dl
> 90 lat: 75 – 121 mg/dl

Informacje:

Hemoglobina A1c (HbA1c) jest glikowaną hemoglobiną, która powstaje w wyniku nieenzymatycznej reakcji glukozy z natywną hemoglobiną. Proces ten przebiega w sposób ciągły przez cały cykl życia krwinek czerwonych (średni czas życia 100 – 120 dni). Szybkość glikacji jest wprost proporcjonalna do stężenia glukozy we krwi. Poziom HbA1c we krwi przedstawia średni poziom glukozy we krwi w ciągu poprzednich 6 do 8 tygodni (ze względu na rozwój erytrocytów ten okres jest bardziej zależny od poziomu glukozy we krwi niż w poprzednich tygodniach). Dlatego HbA1c nadaje się do retrospektywnego, długoterminowego monitorowania stężenia glukozy we krwi u osób z cukrzycą. Badania kliniczne wykazały, że obniżenie poziomu HbA1c może pomóc w zapobieganiu lub opóźnieniu wystąpienia późnych powikłań cukrzycowych. Ponieważ ilość HbA1c zależy również od całkowitej ilości hemoglobiny, zmierzona wartość HbA1c jest wskazana jako procent całkowitego stężenia hemoglobiny. Jest to parametr stosowany w monitorowaniu leczenia cukrzycy.

Przygotowanie:

Krew pobiera się na czczo. Materiałem do badania jest krew pełna pobrana na EDTA.

Orientacyjne zakresy referencyjne:

Osoby bez cukrzycy 4-6%
Osoby z cukrzycą >6%.

Informacje:

Potas jest jednym z minerałów najważniejszych dla naszego organizmu. Potas jest niezbędny dla prawidłowej pracy serca i zapobiega obrzękom. Zarówno jego niedobór, jak i nadmiar jest szkodliwy dla zdrowia. Hiperkaliemia, zwana też po polsku hiperpotasemią (z łac. kalium to potas) oznacza nadmiar potasu w surowicy krwi. Jest to stan niebezpieczny dla zdrowia, a nawet i życia człowieka. Hiperkaliemia może spowodować porażenie mięśni, wywołać arytmię lub – w skrajnych przypadkach – zatrzymać akcję serca. Hipokaliemia to zaburzenie elektrolitowe, w którym ilość jonów potasu w surowicy krwi wynosi poniżej 3,8 mmol/l. Dolegliwości, które pojawiają się przy niedoborze potasu, zależą ściśle od wielkości deficytu tego pierwiastka. Niewielka hipokaliemia może być bezobjawowa i nie wpływać na organizm, natomiast jej ciężka postać może stanowić zagrożenie życia.

Przygotowanie:

Nie pij napojów wysokomineralizowanych. Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

dorośli: 3,5-5,0 mmol/l

Informacje:

Kreatynina jest zbędnym produktem metabolizmu, który powstaje w mięśniach z wysokoenergetycznego związku zapasowego – fosfokreatyny. Ilość powstającej kreatyniny jest względnie stała (nie tak jak mocznika) i jest przede wszystkim funkcją masy mięśniowej. Nie zależy również w dużym stopniu od diety, wieku, płci oraz wykonywania ćwiczeń fizycznych. Osocze jest oczyszczane z kreatyniny dzięki filtracji kłębuszkowej, a następnie kreatynina wydalana jest z moczem bez dostrzegalnego wchłaniana zwrotnego. Kreatynina jest wykorzystywana do oceny czynności nerek, jednakże poziom kreatyniny w surowicy zaczyna rosnąć dopiero, gdy czynność nerek ulegnie pogorszeniu o co najmniej 50%.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

W surowicy / osoczu:
mężczyźni: 0,7 – 1,3 mg/dl
kobiety: 0,6 – 1,1 mg/dl

Informacje:

Badanie kału na krew utajoną jest wskazane w celu diagnostyki schorzeń przewodu pokarmowego, przy podejrzeniu infekcji przewodu pokarmowego, chorób pasożytniczych oraz nowotworów przewodu pokarmowego.

Przygotowanie:

Warto pamiętać, aby przez kilka (ok. 3) dni przed pobraniem próbek nie poddawać się zabiegom stomatologicznym, ponieważ w wyniku krwawienia z dziąseł (w trakcie zabiegu lub z powodu choroby dziąseł) krew może przedostać się do układu pokarmowego — wówczas test da wynik dodatni (w tym przypadku — fałszywie dodatni). Warto mieć na uwadze, że przyjmowanie aspiryny zwiększa ryzyko wystąpienia krwawienia z błony śluzowej żołądka, a tym samym — dodatniego wyniku testu na krew utajoną.

Orientacyjne normy referencyjne:

Właściwy wynik testu kału na krew utajoną jest ujemny (brak krwi w stolcu). Natomiast dodatni wynik badania świadczy o obecności krwi w stolcu — z powodu krwawienia w obrębie przewodu pokarmowego (krwawiący wrzód, zachyłki jelita, polipy, choroby zapalne jelit, hemoroidy, nowotwór) lub połknięcia krwi (krwawienie z nosa, dziąseł).

Informacje:

Pomiar poziomu cholesterolu w surowicy może służyć jako wskaźnik: funkcji wątroby, dróg żółciowych i tarczycy, wchłaniania jelitowego, chorób nadnerczy, zwiększone ryzyko wystąpienia miażdżycy (w tym choroby wieńcowej). Pomiar poziomu cholesterolu jest również ważny w diagnozie i klasyfikacji hiperlipoproteinemii. Stres, wiek, płeć, równowaga hormonalna oraz ciąża mają wpływ na poziom cholesterolu.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

dorosły <200 mg/dl

Informacje:

Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) tworzą jedną z głównych klas lipoprotein osocza. Są syntetyzowane w wątrobie jako kompleks apolipoprotein i fosfolipidów. Są zdolne do zbierania i przenoszenia cholesterolu z tętnic do wątroby, gdzie cholesterol jest przetwarzany do kwasów żółciowych i wydalany w jelitach. Odwrotną zależność pomiędzy poziomem HDL cholesterolu (HDL C) w surowicy a częstością występowania choroby wieńcowej serca (CHD) wykazano w licznych badaniach epidemiologicznych. Obecnie HDL C uznaje się jako czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Dokładny pomiar HDL C ma ogromne znaczenie przy ocenie ryzyka CHD.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

mężczyźni 35,3 – 79,5 mg/dl
kobiety 42,0 – 88,0 mg/dl

Informacje:

Lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) są syntetyzowane w wątrobie poprzez działanie enzymów lipolitycznych o bardzo małej gęstości (VLDL). Obecność specyficznych receptorów ułatwia eliminację LDL z osocza przez komórki miąższu wątroby. Wykazano, że większość cholesterolu zawarta w blaszkach miażdżycowych pochodzi z LDL. Z tego powodu stężenie cholesterolu LDL jest uważane za najważniejszy czynnik prognostyczny miażdżycy tętnic wieńcowych. Dokładny pomiar LDL cholesterolu ma istotne znaczenie w terapii redukcji lipidów zapobiegającej miażdżycy lub pęknięciu blaszki miażdżycowej.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorosły o niskim ryzyku sercowo-naczyniowym:
< 100 mg/dl – optymalne

Informacje:

Triglicerydy należą do lipidow, które pochodzą z pokarmu lub zostały zsyntetyzowane endogennie z węglowodanów. Pomiar triglicerydów jest ważny w diagnozie i leczeniu hiperlipidemii. Choroba, głównie zależna jest od stylu życia, czasami może mieć podłoże genetyczne lub być spowodowana innymi chorobami, w tym: zespołem nerczycowym, cukrzycą oraz zaburzeniami hormonalnymi. Podwyższony poziom triglicerydów został określony jako czynnik ryzyka miażdżycy.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

Zalecane poziomy triglicerydów dla dorosłych:
normalny < 150 mg/dl

Informacje:

Magnez pełni ważną funkcję strukturalną kwasów nukleinowych i cząsteczek rybosomów. Pełni rolę aktywatora dla wielu enzymów. Hipomagnezemię (zmniejszone stężenie magnezu) obserwujemy w upośledzeniu funkcji nerwowo-mięśniowych i może doprowadzić do długotrwałych biegunek, zespołu złego wchłaniania, pierwotnego hiperaldosteronizmu. Hipermagnezemia (podwyższone stężenie magnezu) jest obserwowana w niewydolności nerek i śpiączki cukrzycowej.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

dorośli: 1,6-2,6 mg/dl

Informacje:

Podstawowe, diagnostyczne badanie krwi, polegające na ilościowej i jakościowej ocenie występujących w niej elementów morfotycznych, takich jak:

• UKŁAD CZERWONOKRWINKOWY
  • RBC (krwinki czerwone – erytrocyty)
  • HGB (hemoglobina)
  • wskaźniki czerwonokrwinkowe (HCT – hematokryt, MCV – średnia objętość krwinki czerwonej, MCH – wskaźnik średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej, MCHC -wskaźnik odzwierciedlający średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej).
• UKŁAD BIAŁOKRWINKOWY
  • WBC (krwinki białe — leukocyty), a wśród nich: limfocyty, monocyty, granulocyty (eozynofile, czyli granulocyty kwasochłonne, bazofile, czyli granulocyty, zasadochłonne, neutrofile, czyli granulocyty obojętnochłonne).
• UKŁAD PŁYTKOWY
  • PLT (płytki krwi);
  • MPV (średnia objętość płytki krwi).

Morfologia to bardzo często wykonywane badanie, zarówno w celach profilaktycznych, jak i w diagnostyce różnorodnych schorzeń.

Najczęstsze przyczyny, dla których wykonuje się to badanie:

• podejrzenie niedokrwistości, krwotoku wewnętrznego lub nadkrwistości
• diagnostyka i kontrola innych chorób krwi (np. białaczki, czerwienica, choroby rozrostowe itp.).
• podejrzenie skazy krwotocznej
• podejrzenie stanu zapalnego
• podejrzenie choroby zakaźnej.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Pobiera się 5 ml pełnej krwi żylnej przez nakłucie żyły (najczęściej w zgięciu łokciowym) z dodatkiem EDTA (antykoagulantu).

Prawidłowe wskaźniki przedstawia poniższa tabela, jednak normy badań laboratoryjnych zależą od wielu czynników i nie powinny być rozpatrywane w oderwaniu od innych elementów procesu diagnostycznego, a ocenę najlepiej przeprowadzi lekarz prowadzący.

NORMA BADAŃ LABORATORYJNYCH MORFOLOGII KRWI OBWODOWEJ DLA DOROSŁYCH:

Wyniki automatycznego różnicowania i zliczania komórek krwi są zawsze podawane jako wartości bezwzględne, czyli liczbę komórek w danej objętości krwi (na przykład liczba neutrofili/ml lub litr krwi) oraz jako wartości względne, czyli udział procentowy danej populacji krwinek (np. 45% neutrofili). Zgodnie z oficjalnymi zaleceniami ICSH (ang. International Council for Standardization in Haematology) wartość bezwzględna poszczególnych rodzajów WBC jest niezbędna do
oceny klinicznej i powinna być zawsze uwzględniona w badaniach laboratoryjnych. Rozmaz automatyczny wykonywany jest przez aparat. Badanie obrazuje skład krwi, m.in. obecność i ilość neutrofili, monocytów,bazofilów i eozynofilów (granulocytów).

Przy interpretacji wyników należy brać pod uwagę fakt, iż różne laboratoria wykonują analizy na różnych aparatach i odczynnikach. Tym samym normy dla poszczególnych badań mogą być inne. Zawsze interpretujmy
wyniki na podstawie norm, obowiązujących w miejscu, gdzie badanie zostało wykonane. Jeśli zostaną zauważone duże odstępstwa od norm należy wykonać rozmaz mikroskopowy, czyli inaczej rozmaz ręczny lub rozmaz manualny, który daje dokładniejszy obraz składu krwi. Można w nim określić nie tylko dokładną liczbę poszczególnych składników w polu widzenia, ale też ich strukturę.

Informacje:

Sód to elektrolit, który bierze udział m.in. w utrzymywaniu odpowiedniego pH, czyli równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Wskazaniem do oznaczenia stężenia tego kationu jest m.in. diagnostyka chorób serca, wątroby czy nerek. Przekroczenie normy sodu to hipernatremia, może wystąpić np. gdy pacjent nadużywa soli lub jest odwodniony. Niedobór określany jest jako hiponatremia, może być np. działaniem niepożądanym niektórych leków, szczególnie leków przeciwdepresyjnych oraz moczopędnych.

Przygotowanie:

Nie pij napojów wysokomineralizowanych. Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

dorośli: 135–145 mmol/l

Informacje:

Odczyn Biernackiego sprawdza szybkość opadania krwinek czerwonych w określonym czasie. Jest nieswoistym badaniem pomocnym w diagnostyce m.in. chorób przebiegających ze stanem zapalnym. Podwyższone wartości OB mogą występować, m.in. w chorobach zapalnych, zakażeniach bakteryjnych, ciężkich niedokrwistościach spowodowanych niedoborem żelaza lub witaminy B12, hiperfibrynogemiach, makroglobulinemiach, przewlekłej niewydolności nerek,
nowotworach złośliwych, martwicy tkanek. Obniżone wartości mogą występować w czerwienicy prawdziwej, hipofibrynogenemii, sferocytozie, niedokrwistości sierpowatokrwinkowej. Wyniki fałszywie dodatnie można uzyskać w trakcie miesiączki, w ciąży, podczas zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych oraz w hiperlipoproteinemii. Wyniki fałszywie ujemne natomiast można uzyskać u pacjenta stosującego leki przeciwzapalne.

Przygotowanie:

Na wynik OB ma wpływ wiele czynników: nadużywanie alkoholu, nadmierne picie kawy i czarnej herbaty, silny stres przed badaniem, intensywny wysiłek fizyczny przed badaniem. Badanie OB należy wykonywać na czczo. Przed badaniem należy odpocząć 10–15 minut.

Orientacyjne normy referencyjne:

Kobiety: 1–10 mm/h
Mężczyźni: 3–15 mm/h
po 65. roku życia dla obojga płci: <20 mm/h

Informacje:

OGTT to test sprawdzający stężenie glukozy 3-krotnie na czczo, po 1 godzinie od wypicia 75 g glukozy i po 2 godzinach od zażycia glukozy. Jest on bardzo przydatny do diagnozowania cukrzycy.

Przygotowanie:

Bezwzględne pobranie materiału na czczo (z wyjątkiem kobiet ciężarnych). Po spożyciu glukozy obowiązkowe przebywanie w spoczynku (nie wskazane chodzenie i inny wysiłek fizyczny). Materiałem do badania jest krew pobrana na skrzep-surowica/osocze.

Orientacyjne zakresy referencyjne:

Glikemia w 120. minucie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT):
< 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – prawidłowa tolerancja glukozy
140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l) – nieprawidłowa tolerancja glukozy
≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) – cukrzyca

Informacje:

PSA to glikoproteina, która powstaje w komórkach nabłonkowych stercza. Jest markerem przerostu prostaty, oznaczanym w diagnozowaniu i monitorowaniu raka prostaty. Podwyższony poziom PSA u mężczyzn przemawia za rakiem prostaty, przerostem gruczołu krokowego lub stanem zapalnym tkanek, które znajdują się w sąsiedztwie układu moczowo-płciowego.

Przygotowanie:

Nie ma konieczności bycia na czczo, a krew można pobierać o dowolnej porze dnia. Dla wiarygodności wyników, dobrze jest zachować przerwę między badaniem palpacyjnym prostaty, wysiłkiem fizycznym, biopsją, a pobraniem krwi. Ponadto na dwa dni przed wykonaniem testu PSA mężczyzna powinien odpuścić sobie aktywność seksualną.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorośli:
40–49 lat — do 2,5 ng/ml
50–59 lat — do 3,5 ng/ml
60–69 lat — do 4,5 ng/ml
70–79 lat — do 6,5 ng/ml

W sytuacji, gdy wynik całkowitego PSA mieści się w zakresie od 4 do 10 ng/ml, wykonuje się badanie wolnej frakcji antygenu prostaty.

Informacje:

Mocznik jest głównym końcowym produktem metabolizmu białkowych związków azotowych w organizmie człowieka. We krwi stanowi największą frakcję niebiałkowych związków azotowych. Mocznik powstaje w wątrobie i wydalany jest przez nerki do moczu. Zmieniający się poziom mocznika zależy od ilości spożywanego białka, katabolizmu białek i funkcjonowania nerek. Podwyższony poziom mocznika można zauważyć podczas: zmian diety, chorób, które upośledzają funkcjonowanie nerek, chorób wątroby, zastoinowej niewydolności serca, cukrzycy i infekcji.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorośli (mg/dl):
Ogólnie 17 – 43
Kobiety ˂ 50 lat 15 – 40
Kobiety > 50 lat 21 – 43
Mężczyźni ˂ 50 lat 19 – 44
Mężczyźni > 50 lat 18 – 55

Informacje:

Kwas moczowy jest metabolitem przemian różnych białek – zasad purynowych, kwasów nukleinowych i nukleoprotein, a co za tym idzie, jego nieprawidłowy poziom może być przejawem zaburzeń metabolizmu powyższych substancji. Hiperurykemia (nadmiar kwasu moczowego) może występować podczas zaburzeń pracy nerek, dny moczanowej, białaczki, nadkrwistości, miażdżycy, cukrzycy oraz niedoczynności tarczycy. Obniżony poziom kwasu moczowego (hipourykemia) występuje u osób z chorobą Wilsona.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana na skrzep — surowica/osocze.

Orientacyjne normy referencyjne:

W surowicy / osoczu:
mężczyźni: 3,5 – 7,2 mg/dl
kobiety: 2,6 – 6,0 mg/dl

Informacje:

Tyreotropina to hormon wytwarzany przez przedni płat przysadki mózgowej. W organizmie odpowiada za regulację funkcji hormonalnych tarczycy, pobudzanie procesu powstawania i wydzielanie tyroksyny oraz trójodotyroniny, zwiększenie tempa procesów metabolicznych zachodzących w tarczycy. Badanie pozwala ocenić funkcje tarczycy oraz monitorować leczenie chorób tarczycy. Wynik, który przekroczył dolną granicę normy wskazuje na nadczynność tarczycy, zaś wynik
powyżej normy z nieprawidłowym wynikiem FT4 (wolna tyroksyna) przemawia za niedoczynnością tarczycy.

Przygotowanie:

Krew pobiera się rano na czczo. Na wyniki badania może mieć wpływ stres, dlatego zaleca się, aby unikać sytuacji stresowych oraz intensywnego wysiłku tuż przed badaniem.

Orientacyjne normy referencyjne:

Dorośli: 0,4–4,0 ml U/l

Stosowanie niektórych leków, m.in. takich jak: amiodaron, propranolol, fenobarbital, fenytoina, metoklopramid, estrogeny może zaburzać poziom TSH.

Informacje:

W trakcie badania cytologicznego pobiera się z szyjki macicy komórki, które następnie są oceniane pod mikroskopem, dzięki czemu można określić czy nastąpiły zmiany w ich budowie. Cytologię wykonuje się profilaktycznie oraz w diagnostyce raka szyjki macicy. Badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety od 25 r.ż. lub podejmujące inicjację seksualną (nie później niż po 3 latach od pierwszego współżycia).

Przygotowanie:

Badania nie należy wykonywać w trakcie miesiączki. Badanie należy wykonywać po upływie co najmniej 4 dni od krwawienia, najpóźniej 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej miesiączki. Na co najmniej 4 dni przed badaniem należy zaprzestać stosowania leków dopochwowych i irygacji pochwy. Na co najmniej 24 godziny przed badaniem należy zaprzestać współżycia płciowego. Cytologię należy pobierać przed badaniem ginekologicznym, ultrasonograficznym czy bakteriologicznym/wirusologicznym. Cytologię można pobierać w ciąży.

Informacje:

EEG rejestruje czynność bioelektryczną mózgu. Badanie jest nieinwazyjne. Pomocne jest w diagnostyce padaczki oraz innych chorób układu nerwowego, tj. w bólach głowy, zaburzeniach cyklu snu i czuwania, stanach pourazowych mózgu oraz w monitorowaniu leczenia tych schorzeń. Badanie EEG jest konieczne u osób wykonujących zawody wymagające dużej odporności psychicznej (np. piloci samolotów) lub uprawiających dyscypliny sportowe obciążające układ nerwowy (np. nurkowanie, spadochroniarstwo, walki wschodnie czy boks).

Przygotowanie:

W dniu badania musisz mieć umytą głowę i nie możesz używać lakieru do włosów. Badanie powinno się wykonywać po przespanej nocy. Nie pij alkoholu co najmniej dobę przed badaniem.

Informacje:

EKG to graficzny zapis pracy serca. Jest badaniem, nieinwazyjnym, pozwala wykryć zaburzenia rytmu, przewodzenia i ukrwienia mięśnia sercowego oraz zaburzenia elektrolitowe.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania.

Informacje:

Wskazaniem do wykonania gastroskopii są przede wszystkim dolegliwości ze strony górnej części przewodu pokarmowego. Wskazaniami mogą być m.in. utrzymujące się bóle brzucha, czy też stany zapalne żołądka i przełyku, a także przewlekłe wymioty. Samo badanie nie wymaga hospitalizacji – po jego zakończeniu pacjent może udać się do domu.

Przygotowanie:

Gastroskopia pozwala na ocenę stanu nabłonka przełyku, żołądka oraz opuszki dwunastnicy. Badanie wykonuje się na czczo. W praktyce oznacza to, iż 7-8 godzin przed badaniem nie należy spożywać żadnych pokarmów. Jeśli badanie wykonywane jest w godzinach porannych, nie stanowi to problemu, natomiast jeśli przewidziane jest ono na godziny popołudniowe, dopuszczalne jest spożycie niezbyt obfitego i lekkostrawnego śniadania, najpóźniej o godzinie 6-7. Ponadto na ok. 4 godziny przed badaniem nie można spożywać płynów, a także żuć gumy, czy palić papierosów. Przed samym badaniem należy usunąć z jamy ustnej wszystkie ruchome protezy. Jeśli pacjent przyjmuje na stałe leki, może przyjąć dzienną dawkę popijając niewielką ilością wody. O przyjmowaniu takich leków, należy wcześniej poinformować lekarza (np. w czasie zapisywania się na badanie)

Informacje:

Kolonoskopia to badanie błony śluzowej jelita grubego. W jego trakcie możliwe jest także pobranie wycinków błony do badania histopatologicznego, a także przeprowadzanie drobnych zabiegów, które mogą pozwolić na uniknięcie zabiegu operacyjnego. Wskazania to wykonania badania to m.in. krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, choroby zapalne jeśli, przewlekła biegunka, zaparcia, czy też naprzemienne występowanie tych dolegliwości, lecz także profilaktyka.

Przygotowanie:

Ponieważ kolonoskopia jest badaniem obrazowym, niezwykle istotne jest, aby badany obszar był jak najlepiej przygotowany. Dlatego też nawet na klika dni przed zabiegiem nie powinno się spożywać owoców pestkowych (np. winogron, czy pomidorów), pieczywa pełnoziarnistego, czy maku. Na jeden dzień przed badaniem należy spożyć jedynie lekkostrawne śniadanie; w porze obiadowej dopuszczalny jest bulion (przecedzony). Po godzinie 15 nie należy spożywać pokarmów – podobnie w dniu badania. Dopuszczalne jest picie wody, jednak nie później, niż ok. 2 godziny przed samym badaniem. Przed zabiegiem stosuje się preparaty, powodujące dodatkowe oczyszczenie dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W zależności od rodzaju preparatu lekarz, bądź pielęgniarka udzieli dokładnych wskazówek.

Informacje:

Mammografię powinno wykonywać się w celu diagnostycznym, w momencie zaobserwowania zmian w gruczole piersiowym: guzki, zgrubienia, wyciek z brodawek sutkowych, zniekształcenia zewnętrznych zarysów sutka, zmiany skórne w zakresie skóry piersi oraz profilaktycznym (po 50 r.ż.).

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Jeśli miesiączkujesz, mammografię wykonaj w pierwszej połowie cyklu.

Informacje:

Badanie elementów kostnych wykonuje się w celu wykrycia zmian urazowych (np. złamanie, wgłobienie, ubytek kostny); zniszczeń kostnych lub przebudowy utkania kostnego w przebiegu np. nowotworu, szpiczaka, zmian zapalnych; zwapnień wewnątrzczaszkowych lub deformacji wrodzonych. RTG klatki piersiowej pozwala na ocenę miąższu płucnego ukrytego za sylwetką serca. Zdjęcia RTG wykonuje się różnych projekcjach.

Przygotowanie:

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania.

Informacje:

Badanie pozwala ocenić wydolność oddechową. Mierzy objętość wdychanego i wydychanego powietrza. Badanie wykonywane jest w diagnostyce chorób płuc – POChP (Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc), astmy oraz jako kontrola leczenia tych chorób.

Przygotowanie:

Przed badaniem nie pal papierosów ani nie pij alkoholu (najlepiej przez dobę, minimum przez 4 godziny). Na 2 godziny przed badaniem nie jedz obfitych posiłków, a ok. pół godziny przed — nie wykonuj intensywnego wysiłku fizycznego.

Informacje:

Tomografia komputerowa umożliwia uwidocznienie przekrojów organizmu z bardzo dużą dokładnością. Pozwala uwidocznić tkanki miękkie, np. takie narządy jak mózg, wątroba, trzustka, płuca, nerki oraz elementy kostne. W zależności od badania konkretnego organu, pacjent musi znajdować się w odpowiedniej pozycji, pacjent nie jest narażony na wysiłek. Badanie wykorzystywane jest w diagnostyce chorób oraz w monitorowaniu terapii, a także podczas obserwacji po jej zakończeniu.

BEZ KONTRASTU (TZW. ŚRODKA CIENIUJĄCEGO) – przygotowanie:

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania tomografii komputerowej jest ciąża. Jeśli pacjent posiada, powinien zabrać ze sobą wyniki wcześniej wykonywanych badań (np. usg, tomografia komputerowa, rentgen) oraz dokumentacji medycznej (karty leczenia szpitalnego, ambulatoryjnego).

Z KONTRASTEM (TZW. ŚRODKIEM CIENIUJĄCYM) – przygotowanie:

Jak przy TK bez kontrastu + Jeśli wiesz, że jesteś uczulony na środek cieniujący lub masz nadczynność tarczycy poinformuj o tym personel medyczny po wejściu do pracowni. Pacjent musi dostarczyć w dniu badania aktualny wynik oznaczenia stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Pacjenci chorujący na cukrzycę, leczeni metforminą powinni skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Zaleca się zmianę leczenia cukrzycy na kilka dni przed planowanym badaniem oraz kilka dni po badaniu z użyciem środka kontrastowego. U pacjentów z chorobami tarczycy (głównie wole guzkowe) tomografię z kontrastem można wykonywać w okresie wyrównania zaburzeń chorobowych. Po badaniu pacjenci powinni pić dużo wody, aby wypłukać środek cieniujący.

Informacje:

Badanie ultrasonograficzne pozwala ocenić narządy miąższowe, ich budowę anatomiczną i wady, kształt, wielkość badanego narządu.

Przygotowanie:

Uzależnione jest od badanego narządu, np. USG tarczycy czy serca (echo serca) nie wymagają specjalnego przygotowania do badania, zaś USG jamy brzusznej wymaga takiego przygotowania. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do badania jest obecność otwartych ran części miękkich, uszkodzeń kości, otwartych infekcji oraz oparzeń w polu badania. Jeśli pacjent posiada, powinien zabrać ze sobą wyniki wcześniej wykonywanych badań oraz dokumentacji medycznej (karty leczenia szpitalnego, ambulatoryjnego). USG jamy brzusznej: Na 1-2 dni przed badaniem: stosuj dietę lekkostrawną, z wyłączeniem surowych jarzyn, owoców i ciemnego pieczywa; stosuj Espumisan 3 x 2-4 kapsułki. Na 6 godzin przed badaniem: nie jedz, nie pij żadnych płynów poza niesłodzoną wodą niegazowaną, nie pal tytoniu, nie żuj gumy. Pacjenci przyjmujący leki – powinni je zażyć zgodnie z zaleceniem lekarza, popijając je małą ilością niegazowanej wody, nie później jednak, niż 1 godzinę przed badaniem. Gdy celem badania jest ocena nerek i dróg moczowych należy wypić, 30-60 minut przed badaniem, około 0,5-1,5 l niegazowanego płynu (najlepiej wody mineralnej niegazowanej).