1 września 2016 wszedł w życie ministerialny program bezpłatnych leków dla seniorów. Inicjatywa ta ma na celu zwiększenie dostępności leków dla osób powyżej 75. roku życia. Zgodnie z jej założeniami wyłączenie czynnika ekonomicznego ułatwi tej grupie regularne przyjmowanie przepisanych leków, a tym samym wpłynie na poprawę jej stanu zdrowia i jakości życia.

Projekt wykazu bezpłatnych leków został sporządzony w oparciu o obowiązujące obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych na dzień 1 lipca 2016 r. (Dz. Urz. Min. Zdr. z 2016 r. poz. 68). Do stworzenia projektu wykazu posłużono się danymi Narodowego Funduszu Zdrowia dotyczącymi refundacji leków dla tej grupy wiekowej w okresie od 1 stycznia 2015 do 31 marca 2016.

Należy jednak pamiętać, że większa dostępność leków paradoksalnie niesie także ryzyko zdrowotne powodowane możliwością ich nieracjonalnego stosowania (np. przyjmowaniem – bez ponoszenia dodatkowych kosztów – większych dawek w nadziei na lepsze efekty terapii). Aby farmakoterapia przyniosła pożądany efekt, musi być realizowana w oparciu o tzw. patient complience. Jasnym staje się więc, iż tego typu inicjatywie musi towarzyszyć szereg działań edukacyjnych skierowanych nie tylko do osób starszych, lecz także ich rodzin – jako środowiska oddziaływania na zachowania zdrowotne seniorów. Takie akcje na razie nie zostały przewidziane, co można potraktować jako sygnał, że potencjalny problem nie został zauważony. Można przypuszczać, iż prawie cały ciężar prowadzenia działań informacyjnych spadnie na lekarzy, pielęgniarki i farmaceutów, niemniej powinno być to wsparte kampaniami społecznymi oraz edukacyjnymi, najlepiej o charakterze lokalnym.

Wobec takiego stanu rzeczy pojawia się pole do działalności edukacyjnej organizacji pozarządowych. Jej głównym celem powinno być zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego osób starszych poprzez, między innymi, zwrócenie uwagi na przestrzeganie zaleceń lekarza lub farmaceuty w zakresie przyjmowania i przechowywania leków. Znając główne problemy związane z farmakoterapią osób starszych, możliwe jest właściwe sformułowanie celów kampanii oraz dobranie skutecznych narzędzi oraz obszarów jej realizacji. Rozwiązaniem mogą być inicjatywy edukacyjne na poziomie lokalnym – jest to zgodne z dobrą praktyką promocji zdrowia, według której najwyższą efektywność gwarantują akcje prowadzone na poziomie samorządu terytorialnego. Nie bez znaczenia jest także specyfika grupy docelowej. Z uwagi na jej raczej niską aktywność, ważne jest, by inicjatywa trafiła do niej bezpośrednio i stwarzała możliwość bezpośredniego udziału. Stąd najlepsze efekty mogą dać warsztaty w miejscach takich jak domy seniora czy dziennego pobytu, których pensjonariusze mogą mieć problem z dotarciem do informacji lub wręcz w ogóle nie wykazywać takiej chęci. Odpowiednim miejscem do organizacji spotkań są także Uniwersytety Trzeciego Wieku, gdzie mamy do czynienia z aktywniejszą częścią tej grupy populacji – wymaga to oczywiście nieco innego sprofilowania przekazywanych treści.

Działania tego typu zainicjowała Fundacja Obywatele Zdrowo Zaangażowani, organizując szeroko zakrojoną akcję zatytułowaną „Przewietrz apteczkę!”. W trosce o bezpieczeństwo zdrowotne osób starszych zaprojektowano odpowiedź na dostrzeżone problemy. Kampania kładzie nacisk nie tylko na wspomniane już przestrzeganie zaleceń lekarza, lecz także zwraca uwagę na konieczność odpowiedniego przygotowania się do wizyty lekarskiej poprzez przekazanie lekarzowi listy aktualnie przyjmowanych leków, by uniknąć interakcji między nimi. Wobec przewidywanego zwiększenia konsumpcji leków jest to działanie uzasadnione.

Realizacja kampanii takich jak „Przewietrz apteczkę!” stanowi modelowy przykład działań na rzecz poprawy stanu zdrowia seniorów poprzez budowanie i umacnianie ich bezpieczeństwa w zakresie przyjmowania leków. Mamy nadzieję, że będzie ona rozwijana i trafi do jak największej liczby odbiorców.

dr Dominik Olejniczak
Członek Zarządu Fundacji
Obywatele Zdrowo Zaangażowani

Zdjęcie: stevepb via Pixabay.com
(licencja CC0 – Domena Publiczna).