mgr Aleksandra Kielan – Dyrektor Biura Fundacji Obywatele Zdrowo Zaangażowani, doktorantka w Zakładzie Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

„Ruch może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu”
Tissot

W dobie pandemii #COVID19 mówimy: #ZostańWDomu! Staramy się tym samym ograniczyć wychodzenie z domów tylko do sytuacji niezbędnych. Główny Inspektorat Sanitarny apeluje o odłożenie również aktywności fizycznej na dworze takiej jak: bieganie, jazda na rowerze czy rolkach. Obecna sytuacja może prowadzić do zaniechania podejmowania jakiejkolwiek aktywności fizycznej. TO BŁĄD! Sport to idealny pomysł na wykorzystanie czasu, a zarazem metoda wspomagająca obniżenie napięć i stresu. Dodatkowo stanowi element niezbędny do utrzymania higieny psychicznej.

Bezczynność fizyczna (brak aktywności fizycznej) została zidentyfikowana jako czwarty wiodący czynnik ryzyka globalnej śmiertelności (6% zgonów na całym świecie). Ponadto szacuje się, że brak aktywności fizycznej jest główną przyczyną około 21–25% przypadków raka piersi i okrężnicy, 27% cukrzycy i około 30% obciążenia chorobą niedokrwienną serca. Regularny i odpowiedni poziom aktywności fizycznej u dorosłych:

• zmniejsza ryzyko nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej serca, udaru mózgu, cukrzycy, raka piersi i jelita grubego, depresji i ryzyka upadków;
• ma zasadnicze znaczenie dla bilansu energetycznego i kontroli masy ciała.

Według najnowszego Badania Globalnego Obciążenia Chorobami (Global Burden of Disease Study 2017) niski poziom aktywności fizycznej odpowiada w Polsce za utratę 1,7% lat przeżytych w zdrowiu (DALY).

Zgodnie z zaleceniami WHO osoby w wieku 18-64 lata w celu zachowania zdrowia powinny w każdym tygodniu podejmować aktywność fizyczną o natężeniu umiarkowanym przez co najmniej 150 minut lub intensywnym przez co najmniej 75 minut. Tymczasem wyniki badania Eurobarometr z 2017 roku wskazują, że:

• zaledwie 7% mieszkańców UE w wieku powyżej 15 lat regularnie (5 razy w tygodniu lub częściej) uprawia sport lub ćwiczenia fizyczne, zaś 14% podejmuje inne rekreacyjne formy aktywności fizycznej (jazda na rowerze, taniec, prace ogrodnicze, itp.).
• Dość systematycznie (1-4 razy w tygodniu) ćwiczy 33%, a inne zajęcia ruchowe wykonuje 30%.
• Jednocześnie 46% mieszkańców UE nie ćwiczy w ogóle, a 35% nie podejmuje innych form aktywności fizycznej.

Różnice w między poszczególnymi krajami są bardzo znaczne. Najbardziej aktywni są mieszkańcy Skandynawii, najmniej – Europy Południowej. Przykładowo zajęć o charakterze sportowym nigdy nie podejmuje 13% Finów i 15% Szwedów oraz 68% Bułgarów, Greków i Portugalczyków, zaś rekreacji ruchowej – 7% Holendrów, 8% Szwedów, a jednocześnie 68% Maltańczyków i 64% Portugalczyków. Nawet na tym tle sytuacja Polski rysuje się niekorzystnie – regularnie ćwiczy 5% ludności, a dość systematycznie – 23%; inne formy aktywności regularnie podejmuje 9%, dość systematycznie – 29%.

Aż 56% Polaków nie uprawia sportu w ogóle (jeden z najwyższych odsetków w krajach UE ), zaś 39% nigdy nie praktykuje innych form rekreacji fizycznej. Od poprzedniego badania przeprowadzonego w 2013 roku obie te wartości wzrosły o 4 punkty procentowe. Wyniki ankietowego badania stanu zdrowia przeprowadzonego przez NIZP- -PZH jesienią 2018 wskazują, że żadnych form aktywności fizycznej poza związanymi z pracą i potrzebami lokomocyjnymi (np. gimnastyki, jazdy na rowerze, pływania, sportu rekreacyjnego, prac ogrodniczych przez co najmniej 30 minut bez przerwy) nie podejmuje 59,2% Polaków (57,2% mężczyzn i 61,0% kobiet). Jedynie w młodszym wieku (do 39 lat) mężczyźni ćwiczą wyraźnie częściej niż kobiety; wśród osób obu płci odsetek całkowicie nieaktywnych systematycznie zwiększa się z wiekiem.

Bycie fit jest obecnie trendy. Przed wystąpieniem pandemii chętnie korzystaliśmy z zajęć na siłowni czy aktywności w terenie. Istnieje jednak coraz większa grupa tzw. ambitnych  amatorów uczestniczących w masowych imprezach sportowych, gdzie nie są stosowane orzeczenia, co zwiększa ryzyko niepożądanych zdarzeń, zwłaszcza ryzyka sercowo – naczyniowego. Uprawianie sportu wcale nie musi być korzystne dla zdrowia. Wszystko zależy od rodzaju i intensywności wysiłku fizycznego. Brak aktywności fizycznej daje podobne ryzyko, szczególne sercowo-naczyniowe, jak forsowny wysiłek fizyczny. Działania medycyny sportowej dają szansę pacjentowi/zawodnikowi na przygotowanie do wysiłku sportowego zarówno w ramach swoich codziennych, hobbystycznych aktywności sportowych, jak i dla tych, którzy przygotowują się do masowej imprezy sportowej.

Źródło: NIZP-PZH, Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, 2018;

Jacek Janik w rozmowie z Robertem Ferencem, Rynek Zdrowia- styczeń- luty 2020